* انواع بیماري
بیماري سل به دو نوع ریوي و خارج ریوي تقسیم می‌‌شود:
- اگر بیماري سل پارانشیم ریه را درگیر کرده باشد بعنوان سل ریوي طبقه بندي می‌شود که شایعترین فرم بیماري می‌باشد ( بیش از 80 درصد موارد).
- در سل خارج ریوي ابتلا سایر اعضا بدن غیر از ریه‌ها به سل دیده می‌شود. این اعضا شامل گره هاي لنفاوي بدن از جمله مدیاستن ، پلور ، استخوان ها و مفاصل(مخصوصا ستون فقرات)، ، مجاري ادراري ـ تناسلی ، سیستم عصبی(مننژ) ، روده ها و دیگر اعضا است.

* انتقال عفونت
بیماري تقریباً همیشه از راه تنفس انتقال می‌یابد. یعنی از فرد مبتلا به سل ریوي اسمیر خلط مثبت به افراد سالم منتقل می‌شود.
سازمان جهانی بهداشت ، سل را یک فوریت جهانی اعلام کرده است زیرا با پیدایش و انتشار باسیلهاي مقاوم به چنددارو مجددا خطر تبدیل بیماري سل به یک بیماري غیر قابل علاج مطرح است.

* علائم بیماري
شایع‌ترین علامت در سل ریوي ، سرفه پایدار به مدت سه هفته و یا بیشتر است. این سرفه معمولاً همراه با خلط و گاهی خلط خونی است. علائمی مانند تنگی نفس و درد قفسه سینه نیز ممکن است وجود داشته باشد. علائم عمومی بیماري تب ، کاهش وزن ، بی اشتهائی ، بیحالی ، تعریق شبانه ، خستگی زود رس ، و ضعف است.
در سل خارج ریوي علائم بستگی به عضو مبتلا دارد مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس در سل پلور ، بزرگی غدد لنفاوي در سل لنفاوي ، درد و تورم در سل مفصلی ، تغییر شکل استخوانی ، سر درد و تب و سفتی گردن در مننژیت سلی ، اختلالات ادراري و هماتوري در سل ادراري، نازائی در سل اعضاي تناسلی.

* تشخیص بیماري
به دلیل آنکه بیماران سل ریوي اسمیر مثبت بعنوان منابع پخش باسیل در جامعه هستند لذا لازمه قطع زنجیره انتقال باسیل سل در جامعه شناسایی و درمان این دسته از بیماران است. و تشخیص بیماران ریوي اسمیر مثبت بعنوان محور برنامه‌ هاي مبارزه با سل است.
براي تشخیص بیماري از فرد مشکوك 3 نمونه خلط صبحگاهی در عرض 2 تا 3 روز جمع آوري و سپس با میکروسکوپ بررسی می‌ شود. حجم هر نمونه معمولاً باید 3 تا 5 میلی لیتر بوده و در اسرع وقت به آزمایشگاه فرستاده شوند. هر قدر نمونه‌ ها سریعتر به آزمایشگاه انتقال یابند احتمال یافتن باسیل سل در آن بیشتر است. ( نباید بیشتر از یک هفته از جمع آوري نمونه‌ ها گذشته باشد). بطور کلی خلط باید در ظروف تمیز و یکبار مصرف و در پیچ دار جمع آوري شود. حتی‌ الامکان نمونه‌ها در همان روز به آزمایشگاه فرستاده شود. در صورت تأخیر در ارسال ، نمونه‌ ها در جاي خنک نگهداري شوند. همچنين بايد در هنگام انتقال نمونه ها از گرما و نور مستقیم محافظت شوند. از طرفي بايد براي انتقال نمونه‌ ها از ظرف حمل استاندارد استفاده  و اطلاعات لازم به همراه نمونه‌ ها ارسال شود.

اساس تشخیص سل ریوي آزمایش مستقیم و ساده خلط بیماران مشکوك است که در چهار مرحله انجام می‌گیرد:
- تهیه گسترده مستقیم
- رنگ آمیزي اسمیر تهیه شده با روش ذیل نلسون
- مشاهده و بررسی لام
- گزارش نتایج

* دلایل اصلی افزایش وسعت جهانی سل
1/  فقر در جمعیتهاي مختلف
2/ تغییرات جمعیتی مانند افزایش جمعیت جهان ـ تغییرات هرم سنی جمعیت به ویژه مهاجرت‌ها و جا به جایی‌هاي وسیع جمعیت در جهان
3/پوشش بهداشتی نامناسب و ناکافی
4/کنترل ناموفق یا فقدان برنامه کنترل سل که موجب عدم موفقیت در بیمار یابی ، پیگیري و کاهش میزان بهبودي می‌شود
5/ همزمانی سل و اپیدمی ایدز در برخی کشورها

* درمان بيماري
اساس درمان بیماري سل درمان داروئی می‌باشد و در اکثر موارد خطر سرایت بیماري پس از 2 هفته از آغاز درمان مؤثر از بین رفته و با تکمیل دوره درمان ، منبع عفونت از جامعه حذف می‌ شود. این درمان بطور رایگان در اختیار بیماران قرار می‌ گیرد.