به گزارش خبرنگار دکترآنلاین، وقتی صحبت از اختلالات خواب می‌شود، ذهن بیشتر ما به سمت دیر به خواب رفتن یا زود از خواب بیدارشدن می‌رود ولی حقیقت این است که بیماری‌های خواب، طیفی بسیار گسترده‌تر از این دو مورد دارند که یکی از آنها اختلال خواب‌گردی است. در این باره با دکتر حورا چیت‌ساز روانشناس و پزشک مرکز بهداشت شماره 2 اصفهان به گفتگویی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

در خصوص اختلال خواب‌گردی توضیح دهید؟
به طور کلی بدخوابی‌ها شامل بی‌خوابی اولیه، پرخوابی اولیه، نارکولپسی، اختلالات خواب مربوط به تنفس، اختلالات ریتم شبانه‌روزی خواب، اختلال کابوس (اختلال اضطراب رویا)، اختلال وحشت خواب، پاراسومینا و اختلال خوابگردی است.
در واقع اختلال خواب‌گردی یکی ازاختلالات خواب و در زمره بدخوابی‌ها طبقه‌بندی شده ‌است و به مجموعه حرکاتی ناهوشیاراطلاق می‌شود که طی خواب به صورت اعمال کم و بیش هماهنگ شده (برخاستن، راه رفتن، اجرای یک وظیفه ساده) متجلی می‌شود. 
زمان اختلال در اولین قسمت خواب شب و در خلال مراحل خواب عمیق اتفاق می‌افتد. معمولا خواب‌گرد ازجا بلند می‌شود و از رختخواب بیرون می‌رود و قدم می‌زند. اگر فرد خواب‌گرد را در خلال خواب بیدار کنند، دوباره به رختخواب می‌رود. نگاه فرد خوابگرد ثابت است و معمولا چشم‌های او باز هستند. بعضی از آنها از پله‌ها بالا می‌روند و گاهی اعمال کم و بیش پیچیده‌ای را انجام می‌دهند. البته علی‌رغم پیچیدگی اعمال می‌توان به کارآمدی و هماهنگی روانی- حرکتی اعمال تردید کرد. 

اگر این افراد را در حین خواب‌گردی بیدار کنیم، چه عکس‌العملی از خود نشان خواهند داد؟
گاهی خوابگردی همراه با تظاهرات وحشت مشاهده شده‌است در این صورت اگر اطرافیان، کودک را بیدار کنند، ممکن است موجب پرخاشگری او بشود.

آیا این افراد پس از بیداری چیزی از این حالت خود به یاد می‌آورند؟
خیر، وقتی فرد از خواب برمی‌خیزد معمولا چیزی از راه رفتن و اعمال خود را به یاد نمی‌آورد.

این اختلال در چه افرادی دیده می‌شود؟
به طور کلی حدود ۱۰ درصد از افراد در طول زندگی حداقل یک مرتبه دچار اختلال راه رفتن در خواب می‌شوند و به طور کلی این اختلال در کودکان ونوجوانان و نیز در افراد هیستریک و پاره‌ای از مصروعین مشاهده می‌شود. ضمنا خوابگردی در پسران بیشتر مشاهده شده است و اغلب درسوابق خانوادگی آنها چنین اختلالی وجود داشته است.

و در چه گروه سنی؟
معمولا بین سنین چهار و هشت سالگی شروع می‌شود و اوج شیوع آن در سن ۱۲ سالگی است و به عبارت دیگر عمده بیماران در گروه سنی قبل از نوجوانی قرار دارند که با افزایش سن از شیوع بیماری کاسته شده ولی به شدت آن افزوده می‌شود. به هر حال فراوانی این اختلال را در بچه‌ها 1 تا 5 درصد گزارش کرده‌اند و عموما تا قبل از بلوغ خاموش می‌شود.

آیا خواب‌گردی می‌تواند برای فرد خطرناک و دارای عوارض باشد؟
خواب‌گردی می‌تواند برای فرد مبتلا و اعضای خانواده‌اش دردسرساز باشد و موجب ناراحتی قابل ملاحظه بالینی و تخریب در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه‌های مهم می‌شود.
در بیشتر موارد این حالت از نظر زمانی کوتاه مدت است و بنابراین خطرناک محسوب نمی‌شود اما در مواردی که اختلال طولانی شود، ممکن است بیمار طی این دوره‌ها به خود صدماتی را وارد کند. 

در خصوص علائم این اختلال بیشتر توضیح دهید؟ 
دوره‌های مکرر بیرون آمدن از رختخواب و راه رفتن که معمولا در ثلث اول یک دوره اساسی خواب پدید می‌آید. در این حالت بدن بیدار و ذهن در خواب است و ممکن است بیمار در خواب راه برود، بدود، لباس بپوشد، حمام یا ادرار کند، رانندگی کند، اشیاء را پرت کند و یا حتی کسی را به قتل برساند. همچنین ضمن خوابگردی، شخص چهره‌ای فاقد احساس و چشم‌هایی خیره دارد حتی گاهی چشمك هم می‌زند ونسبت به اقدام دیگران برای مکالمه با او نسبتا بی‌تفاوت است و یا ممكن است او با زیر لب سخن گفتن و زمزمه كردن پاسخ دهد. هر دوره از خواب‌گردی هم تقریباً 5 تا 20 دقیقه طول می‌كشد و بعد از آن دوباره به اتاق و رختخوابش برمی‌گردد.
پس از بیداری شخص نسبت به دوره اختلال دچار فراموشی است و در ابتدا ممکن است به طور خفیف نسبت به زمان و مکان فراموشی نشان بدهد. 

علت این اختلال مسائل روانی است یا عوامل دیگری هم در بروز آن دخیل است؟
علت اختلال خوابگردی فقط محدود به مسایل روانی نمی‌شود و در اصل علت آن مجموعه‌ای از عوامل است که یکی از آنها استرس‌ها و فشارهای روانی است. 
زمینه ژنتیک، خواب ناكافی، برنامه نامنظم خواب، خوابیدن در محیطی شلوغ و پر سر و صدا، بیماری و داشتن تب بالا، مصرف بعضی از داروها، پر بودن مثانه می‌توانند از علل خواب‌گردی باشند. در عین حال تغییر در میزان برخی مواد شیمیایی در مغز نیز در بروز این حالت دخیل است. گاه سوء مصرف برخی مواد و الکل نیز می‌تواند به این اختلال منجر شود. خستگی مفرط یا محرومیت قبلی از خواب سبب تشدید حملات می‌شود.

اقدامات کمکی و نحوه برخورد اطرافیان با فرد خوا‌ب‌گرد چیست؟
در بیشتر کودکان با افزایش سن، بیماری به صورت خودبه خودی درمان و برطرف می‌شود و آگاهی از این امر باعث ایجاد آرامش خاطر در میان والدین می‌شود. 
در هر صورت در مواردی که شدت حملات زیاد است، توصیه‌هایی به صورت زیر وجود دارد:
1-    جلوگیری از کمبود خواب و ثابت نگه داشتن زمان خواب شب در حد امکان و داشتن برنامه منظم برای خواب و استراحت کردن به اندازه کافی برای این افراد ضروری است چرا که یکی از دلایل اصلی خواب‌گردی، کمبود خواب است
2-    حذف استرسورها 
3-    بستن درها و پنجره‌ها در طول شب و دور نگهداشتن اشیاء خطرناک از نزدیکی فرد بیمار است.
4-    نصب نرده در بالکن منازل
5-    نصب زنگوله به در اتاق کودک که با باز شدن در به صدا درآید.
6-    پرهیز از تمسخر کودک
7-    استفاده از روش‌های آرام‌سازی، یوگا و مراقبه
8-    هیپنوتیزم
9-    پرهیز از مصرف مواد الکلی و داروهایی که موجب خواب‌گردی می‌شوند. 
10    - درمان دارویی با تجویز پزشک